Форум » Çĕнĕлĕхсем » О происхождении этнонима чуваш » Ответить

О происхождении этнонима чуваш

Женя: Здравствуйте! Меня зовут Лебедев Евгений Геннадьевич. Публикую свою гипотезу этимологии этнонима чуваш. В чувашском çу - весна/лето и çулла - лето/летом. Поищем аналоги в тюрксих языках. Возьмем киргизский язык, носители которого проживают достаточно далеко от чувашей. В языке киргизов жай (произносится джай) - лето, жайлоо - летнее пастбище(обычно располагается в высокогорье, где летом не жарко, и где трава не выжигается солнцем). В языке наших соседей татар җәй - лето/летний, җәйләү - 1. летнее пастбище 2. плато, яйла(летнее горное пастбище). Логично предположить, что çу - это лето/летствование/летний выпас скота,и "çу" это скотоводы, в силу тех или иных причин (н-р разгром Хазарского каганата), оставшиеся на древних летних пастбищах правобережья Волги (исторической Горной стороны!). А вот второй компонент - может быть непосредственно этнонимом ас/аç/аш. Но может быть и аффиксом причастия намерения/действия, то есть чуваш - это "летствующий", пасущий скот на летнем горном пасбище на Горной стороне, что находится на правобережье Волги. Лично я склоняюсь к тому, что компонент "аз/аç/аш" - есть исконный этноним скотоводов, кочевавших на Правобережье-Горной стороне. Мое мнение основывается на том что на Кавказе есть народ, называющий себя азери (азербайджанцы), некоторые говоры которого подверглись влиянию языка чувашского типа, венгры называют дунайских болгар ас , осетины называют балкар ас и другие известные и доступные факты.

Ответов - 16

Эрдиван: Уважаемый Евгений Геннадьевич! С огромным интересом ознакомился с Вашей статьей о происхождении этнонима чăваш (чуваш). Ваше предположение наиболее близко к истине. Но чувашское слово çу имеет еще другое значение: çу чăваш "чуваш-язычник". В этом значении çу - обряд поминовения предков. Çăва - от çу/çăв+а (аф. уменьшительности) "обряд поминовения в близи кладбищ" (ср. совр. çăва - кладбище). Отсюда çăва+çă, çăваç(ă) "человек, проводящий обряд поминовения предков в близи кладбищ", т.е. язычник. Татары произносили çăваç в форме чуваш, что и закрепилось первоначально в их речи, а потом и русских. Следовательно, слово чăваш первоначально означало немусульманское (языческое) население Булгарского улуса (XIII-XIV вв.), а потом и Казанского ханства (XV -XVI вв.). Об этом подробно можно ознакомиться в моих работах последнего времени. С уважением Виталий Григорьевич Родионов, декан факультет ЧФиК, доктор филологических наук, профессор.

тăнкки: полный атас!

тăнкки: Мĕскĕн юлташăм, хăта! Çăваç - конфесси ячĕ, халăх (этноним)ячĕ мар. Çавăнпа та (Никольский каланă евĕр) эпир "язычниксем" мар.


тăнкки: Лебедевпа паллашнă пулăттăм!

Элли_Илле: Чи ăнăçлă версие Н.И.Егоров ăсталанă.

Элли_Илле: Существует множество версий о происхождении этнонима "чуваш" - в основном очень далёких от научности, мягко говоря! Самой красивой надо считать версию Н.И.Егорова. Она(эта версия) не только самая красивая, но и самая доказательная и аргументированная версия. В частности, она учитывает фундаментальнейший факт: до XVI века слова "чуваш" вообще не было. Возражения типа "Мĕскĕн ю..." должны отметаться сразу как антинаучные. Считать ли себя "язычником" или нет - это ваше личное дело и, если хотите, вопрос терминологии. Старая чувашская вера отличается от так называемых мировых религий лишь отсутствием письменно зафиксированных святых канонов наподобие Библии, Корана и т.п. Ну и отсутствием зарегистрированных религиозных учреждений, конечно...Стесняться всего этого не следует. "Чуваш" - от "çăваç". Данная версия,как минимум,не хуже других...

Элли_Илле: Вăтам ĕмĕрсенче "çăва" сăмахăн пĕлтерĕшĕ КĂШТ урăхларах та пулма пултарнă. Калăпăр," масар" тенин те йăвари семантики урăхла вĕт! В.Г.Родионова Н.И.Егоров версине пропогандăланăшăн пысăк тав! Рехмет те респект!

Элли Илле: Элли_Илле пишет: ... святых канонов... Конечно, здесь должно быть"...священных канонов..." Что касается гипотезы Е.Г.Лебедева, там есть много чего любопытного, но она всё-таки сильно проигрывает версии Н.И.Егорова. Пользуясь случаем, хотелось бы спросить: в каком источнике впервые встречается понятие "çу чăваш"?

Элли Илле: Меня сильно заинтересовало выражение çу чăваш. Получается "чувашский чуваш" или "языческий язычник". Что ж, бывает такое! Вспомните современное выражение çвет çути "электрический свет". Мусульманских чувашей называли бессермянами(как раз они и оставили после себя знаменитые эпитафии!). Н.И.Егоров уверяет, что çу чăваш нашёл в словаре Ашмарина. Мне пока его не удалось обнаружить. В словаре Скворцова, да, есть. Ещё раз подчёркиваю, в средние века çăва могло иметь несколько иное значение, чем теперь. Так что пусть успокоятся те, кого смущает кладбищенский дух. С другой стороны, чего тут такого? Нормальное слово! Правда, южнее Канаша оно малоупотребительно. Там обычно говорят "масар". Это, кажется, арабизм(означает "мавзолей").

тăнкки: However, the semantic relation between the Sanskrit word çva / çvan (‘dog’) and the Chuvash ç􀄃va (‘cemetery’) undeniably attracts scholarly interest. Apparently, the Sanskrit ç􀆗va, ‘cadaveric (smell)’; cava, ‘corpse, mortal remains’; çávya, ‘funeral ritual’; çvabhra, ‘pit, cave, hell’ (Kochergina 1978: 643–61) are also related to the Sanskrit word çva / çvan (‘dog’)./DOGS IN THE TRADITIONAL WORLDVIEW OF THE CHUVASH PEOPLE/ Салмин хăта статйинчен. ÇĂВАÇ сăмахпа асапланакан ватă е çăвăр хăтасене! Тата тепĕр тĕслĕх:*ТШУВА - Возвращение к Истине, Ответу, Корням ( к Богу). Продолжайте думать о ÇĂВАÇ и ÇĂВА, возьмите за основу для рассуждений глагол ÇУ- Мыть, стирать, очистить. АвосьĔ что и получится. Я не знаю точного перевода ХАЗАРА-БИ ТШУВА с еврейского, но расшифруйте следующее: Приближение еврея, не соблюдавшего заповеди, к религиозному образу жизни. Такой процесс называется «хазара би-тшува» (חזרה בתשובה), а человек, совершивший его, — «баал(ат)-тшува» (בעל(ת)־תשובה) или «хозер(ет) би-тшува» (חוזר(ת) בתשובה). Может бытьĔ последнее высказывание-толкование имеет отношение- упоминание о хазарах, принявших иудаизм?

Элли Илле: Мачча аялĕн çийĕнче выртма асаплă. Чăнлăх тупас тесе тăрăшнинче нимле асап та çук. Кунашкал чакалану ма кирлĕ-ха? Халăхăн историлле ăс-тăнĕ çакăн пек япаласенчен пуçтарăнать. Ăнăçлă пултăр тесен,сĕнекен этимологи историлле контекстран тухса ÿкмелле мар. Ку - тĕп услови. Пĕлетĕп, Г.Корнилов тата В.Димитриев Н.Егоров версине юратмаççĕ: çăва-масар шăрши-марши килĕшмест вĕсене. Вĕсем хÿтĕлекен А.Ковалевский версийĕ - чи ăнăçсăррисенчен пĕри! Мĕнпе танлаштарма пулать-ха кăна? Акă "русь" тени варягсене пĕлтерет тесе шутлаççĕ. Анчах та ку "патриотсене" юравлă мар! Вăт çавнашкал мыскара... Авалхи чăваш тĕнне "язычество" тени мана та килĕшсех каймасть. Мĕншĕн тесен унта нумай Турăлăх мар, пĕр Турăлăх малта тăрать.­

Элли Илле: Мачча аялĕн çийĕнче выртма асаплă. Чăнлăх тупма тăрăшнинче нимле асап та çук. Ку ыйтупа чакаланнин пĕлтерĕшĕ мĕнре-ха? Чăваш аваллăхне ниçтах та вĕрентмеççĕ. Çакнашкал чакаланусем халăхăн историлле ăс-тăнне йĕркелеме май параççĕ. Эпир пăхса тухакан ыйту та çак ретренех. Сăмахăн сĕнекен этимологийĕ историлле контекстран тухса ÿкмелле мар. Ку - тĕп услови. Ăслав принципĕ. Пĕлетĕп, В.Димитриев тата Г.Корнилов Н.Егоров версине юратмаççĕ: масар-çăва шăрши-марши килĕшмест вĕсене! Мĕнпе танлаштарма пулать-ха çакна? Акă "Русь" сăмах. Скандинавирен, варягсенчен килсе ернĕскер. Паллах кунашкал ăнлантару юлашки хÿтлĕх шыракан "патриотсемшĕн" юравлă мар! Хыт сурчăк пек, пулă шăрпăкĕ пек вăл вĕсен пырне ларать. Ну авалхи чăваш тĕнне "язычество" тени маншăн та шăл çемми мар. Мĕншĕн тесен унта(хамăр тĕнре) нумай Турăлăх мар, пĕр Турăлăх малта тăрать. Тата ытти те.

Элли Илле: т?нкки пишет: Çăваç - конфесси ячĕ, халăх (этноним)ячĕ мар Вырăс чĕлхинче "крестьянин" сăмах пур, "христианин" тенинчен пулнăскер. Этноним мар ĕнтĕ ку, çапах та... Православи тĕнне тытакан тутарсене крешшĕнсем(кряшены) теççĕ. Кремль таврашĕнчи этнологсем вĕсене тутарсенчен уйрăм расна этнос пек кăтартма тăрăшаççĕ. Паллах, ку апла мар-ха, çапах та тĕслĕх конфесси ячĕ этнонима куçма пултарассине çирĕплетет. Пĕссĕрменсем тата çăваçсем пулнă. Пĕрремĕшĕсем çухалнă та пĕтĕм халăха çăваç(чăваш) теме пуçланă. "Çăва" сăмахран вăтанмалла мар. Пурте хăçан та пулсан çавăнта пулатпăр - хуть те мĕнле йăхран тухнă пулсан та... Каларăм-çке-ха, пĕлтерĕшĕ те ку каярахпа çеç килнĕ-тĕр.

тăнкки: Çапла пуль... этем шухăш шухăшламанни нихăçан та пулман, шухăшĕ вара турă çинчен, тĕнче çинчен пулнă. Тĕнсĕр (арелигиозный) çын тăнсăр (неразумное существо) çынпа пĕр пулнă. Тĕне (Турра) таптанă самана учонăйĕсен, писатĕлĕсен пĕр сăмахне те ĕненместĕп. Вĕсем Ют ăспа пурăннă, пурăнаççĕ те. Сăмах тĕрлĕ пĕлтерĕшĕпе паха, çав шутра - тĕнлĕ пĕлтерĕшĕпе те. "Çăва" сăмаха "çу, тасат, шурат (шурă ту)" пĕлтерĕшĕпе çыхăнтарсан тĕн витĕмĕ ытларах палăрать: çăва çинче ШУРĂ халăх пурăнать, Турă патне кайнă халăх. Хура халăх – чĕрĕ халăх, пурăнакан халăх. Турă патне Хура халăх ÇĂВА çинчен тасалса каять, Юпа лартсан. Çын Шурă халăх йышне кĕрет, е Турра çывăх чун пулать. Апла ăнлантарсан, ÇĂВА тасалмалли вырăн, çылăха каçартармалли вырăн. Юпа лартнă чух кĕпер хыватпăр, çав кĕперпе тасалнă Чун Турă патне каçать. ÇĂВАÇĂ - (аффикс -ÇĂ означает действователя)– ТАСАТАКАН, ШУРАТАКАН, ÇЫЛăха ÇУСА ТАСАТАКАН). Çавăнпа ÇĂВАÇ ПĔТСЕН ТĔНЧЕ ПĔТЕТ ТЕНĔ, Çăваçă - тĕнчене тасатакансансене, Пĕтĕм хура халăхшăн кĕл тăвакансене пĕлтерет. ТĔнрен пире Коммунизм вери уйăрнă, унччен малтан – Чиркÿ вери, унччен те малтан - Тĕнчешĕн, Хура халăхшăн шухăшлама пăрахнă Чăваш.

тăнкки: Элли Илле пишет: У Ашмарина: ÇĂВ–ЧĂВАШ. Чăн чăваш, хăй тĕнне тытса пыракан тенине пĕлтерет. Хĕп-хĕрлĕ, сап-сарă, тĕп-тĕрĕс тенисене аса илсен, çăв-чăваш тени - çăв-çăваç тенĕ пек илтĕнмелле. Çăв-çăваç- совершенный çăваç, искренне и окончательно преданный своей вере человекĕ

Элли Илле: Ашмаринăн "çу чăваш" тени пур-ха... ÇĂВ-ЧĂВАШ? Çакна вара тупса пулмарĕ. Тепĕр тесен, ÇУ=ÇĂВ. Çу чăваш, çăв чăваш, çăв çăваç... Паллă, "чăн чăваш" тенине çывăх ĕнтĕ ку. Суперчăваш теме те пулать пуль.



полная версия страницы